نگاهی به مهمترین روش های نوآوری باز، رشد اقتصاد دانش بنیان در گرو عبور از مدل نوآوری بسته است - وبلاگ تینتا

به گزارش وبلاگ تینتا، نوآوری و تجاری سازی ایده ها و فناوری ها از الزامات شکل گیری اقتصاد دانش بنیان است. در این میان حرکت به سمت نوآوری باز و تغییر رویکرد بنگاه ها و حاکمیت نسبت به نوآوری، اهمیت بالایی دارد.

به گزارش گروه علم و پیشرفت وبلاگ تینتا، نوآوری فرآیندی ارزش آفرین است که به کسب ثروت از ایده ها منجر می گردد. اگر این ایده ها مبتنی بر دانش و فناوری بوده و در جهت صحیح نوآوری قرار گیرند زیر بنای اقتصاد دانش بنیان را تشکیل می دهند. در نگاه سنتی به نوآوری، سازمان ها کوشش می نمایند تا نوآوری را از جهت سرمایه گذاری در تیم های تحقیق وتوسعه تأمین نمایند. در این نگاه سازمان در پی انجام صفرتاصد مراحل نوآوری از فراوری ایده تا تجاری سازی محصول به صورت یکپارچه و در ذیل خود است. این رویکرد که امروزه نوآوری بسته نامیده می گردد، قالب اصلیِ نوآوری شرکت های فناور بزرگ در قرن بیستم بود. در چارچوب نوآوری بسته، سازمان صاحب فناوری پیش از رسیدن به محصول نهایی و قابل عرضه به بازار، ارتباطی با محیط خارج از سازمان خود ندارد. در نوآوری بسته سازمان معتقد است که همواره باید برترین متخصصصان را در واحد تحقیق و توسعه استخدام کند تا ایده های نوآورانه را کشف نموده و زودتر از دیگران به بازار برساند. بعلاوه معتقد است هرچه بیشتر در بخش تحقیق و توسعه سرمایه گذاری کند، ایده های بیشتر و بهتری را کشف می نماید و پیشتاز بازار خواهد بود و در این راه باید دارایی های فکری خود را به شدت کنترل کند تا رقبا به آن دسترسی پیدا ننمایند.

البته می توان گفت که اقتضای نوآوری تا اواخر قرن بیستم اتخاذ همین سیاست بسته بود. زیرا پژوهش هایی که در دانشگاه های آن موقع انجام می شد بسیار پایه ای بود و با کاربردهای صنعتی فاصله زیادی داشت و دولت نیز نقش چندانی در تامین اقتصادی پژوهش های کاربردی که می توانستند احتیاجهای نوآوری شرکت ها را تأمین نمایند نداشت. لذا پژوهش های کاربردی با سرمایه گذاری هنگفت شرکت ها انجام می شد و هزینه های این سرمایه گذاری نیز باید با ایجاد مزیت رقابتی و تصاحب بازار آن فناوری جبران می شد.

شکست نوآوری بسته وحرکت به سمت نوآوری باز

در چرایی گذار شرکت های نوآور از پارادایم بسته به باز دلایل متعددی مطرح شده است. یکی از مهمترین دلایل رشد فارغ التحصیلان دانشگاهی و در پی آن توسعه فراوری دانش و ایده های نوآورانه بود که با یاری سرمایه گذاری خطر پذیر به نوآوری های تبدیل می شدند که می توانست بازار سنتی شرکت های بزرگ را تهدید کند. دلیل دیگر این گذار، افزایش جابجایی کارکنان متخصص بین شرکت های رقیب بود که می توانستند ایده ها و نوآوری هایی که مزیت رقابتی یک شرکت معرفی نماینده آن نوآوری بود را به شرکت رقیب منتقل ساخته و عملاً راهبرد بسته نوآوری در شرکت معرفی نماینده آن نوآوری با شکست روبرو سازند.

نقش آفرینی نوآوری باز در اقتصاد دانش بنیان

در نوآوری باز، شرکت ها و سازمان ها برای برطرف احتیاج های فناورانه خود از تمام ظرفیت های خارج از مجموعه خود بهره می برند. برای مثال خرید استارتاپ ها یا سرمایه گذاری جسورانه در آن ها یکی از روش های رایج انتقال ایده ها و نوآوری های پیروز به درون شرکت است. شرکت فیس بوک با خرید اینستاگرام و واتساپ ضمن بهره مندی از نوآوری های این استارتاپ ها توانست پیشتازی خود در حوزه شبکه های اجتماعی و پیامرسان را حفظ کند.

عمده ترین روش های نوآوری باز عبارتند از:

خرید یا اخذ لایسنس فناوری(دارایی های فکری) ، بعلاوه فروش و اعطای لایسنس فناوری هایی که مورد استفاده قرار نمی گیرند یکی از راه های بهره وری بیشتر از دارایی های فکری در نوآوری باز است.

سرمایه گذاری مشترک در همکاری با سایر شرکت ها جهت توسعه و تجاری سازی فناوری ها

سرمایه گذاری جسورانه بر فناوری های نوید بخش مخاطره آمیز با آینده ای مبهم، نظیر سرمایه گذاری جسورانه در استارتاپ ها

برونسپاری قراردادهای تحقیق و توسعه به سایر سازمان ها و متخصصان نظیر دانشگاه ها، پژوهشگاه ها، اعضای هیئت علمی، شرکت های دانش بنیان و...

ادغام و اکتساب شرکت های صاحب فناوری های نوید بخش در شرایطی که توسعه داخلی فناوری سخت است.

مشارکت مشتری در فرآیندهای نوآوری(تحقیقات بازار برای کشف احتیاجهای مشتریان و توسعه محصولات بر مبنای نظرات و اصلاحات آن ها)

شبکه سازی خارجی یا به عبارتی همکاری با شرکای خارجی جهت اکتساب دانش وفناوری تازه

آنالیز تجربیات شرکت های پیشگام در نوآوری باز نشان می دهد این فرآیندها ضمن کاهش هزینه های تحقیق و توسعه، بازده بیشتری در نوآوری ها و رشد ارزش فناوری در بازارها را در پی خواهد داشت. تجربیات پیروز شرکت هایی نظیر اینتل، مایکروسافت، اپل در به کارگیری روش های فوق مؤید این مسئله است. بعلاوه از این طریق، چرخه ای از تبادلات فناوری میان اکوسیستم دانشگاه، شرکت های دانش بنیان، صنایع و... ایجاد می گردد که می تواند ارزش بازار فناوری را افزایش دهد. به عبارت دیگر اتخاذ فرآیند های نوآوری باز با توسعه بازار فناوری می تواند نقش پررنگی در رشد اقتصاد دانش بنیان داشته باشد. البته کاربست این فرآیند ها احتیاجمند فراهم شدن زیرساخت های حقوقی به خصوص در زمینه مالکیت فکری و اعطای تسهیلات و مشوق های لازم از سوی دولت است که امید است در راستای برنامه های مانع زدایی و پشتیبانی از اقتصاد دانش بنیان مرتفع گردد.

امیرحسین اعزازی، کارشناس سیاستگذاری علم و فناوری