یک ساعت کهنه که هنوز خوب کار می نماید - وبلاگ تینتا

به گزارش وبلاگ تینتا، انتشار کتاب تاریخ سینمای هنری در سی وچند سال پیش، یک اتفاق مهم در حوزه ادبیات سینمایی بود. تاریخ سینمای هنری نوشته انوپاتالاس و اولریش گرگور سال ها نایاب بود و حالا چاپ چهارمش در بازار موجود است. کتابی که مرحوم هوشنگ طاهری در اوایل دهه60آن را ترجمه کرد.

وبلاگ تینتا- مسعود پویا: انوپاتالاس و اولریش گرگور، مؤلفان تاریخ سینمای هنری از شاخص ترین منتقدان سینمایی آلمان هستند؛ چنان که در مقدمه مترجم آمده تسلط آنها به چندین زبان موجب شده است که آنان بتوانند تمامی آثار بزرگ و ارزشمند تاریخ سینما را به زبان اصلی دیدن نمایند و از دگرگونی ها و گاه تحریف هایی - چه از لحاظ عناوین و چه از لحاظ محتوایی آثار سینمایی- که معمولاً در زبان مادری شان می توانسته به وجود آید، دور بمانند و در نتیجه، بتوانند تصویر روشن تر و دقیق تری از حرکت تاریخ سینما را عرضه نمایند.

• جایزه کیشلوفسکی برای سم مندس
• هریسون فورد به جای بازیگر درگذشته وارد جهانی مارول شد

این کتاب در دهه 70 میلادی در میان تعداد زیادی کتاب تاریخ سینما که به جشنواره ونیز ارسال شده بود، به عنوان تحلیلی ترین و جامع ترین کتاب تاریخ سینمای هنری مورد تجلیل و ستایش فراوان نهاده شد و جایزه اول کتاب های سینمایی این جشنواره را دریافت کرد؛ کتابی که سال ها بعد به فارسی ترجمه شد و چند سالی هم در دفتر ناشر خاک خورد و در نهایت در انتهای دهه60 به وسیله نشر ماهور به چاپ رسید.

کتابی که سال ها نایاب بود و نسخه زیراکسی اش در بساط دستفروشان مقابل دانشگاه به فروش می رسید در این سال ها چند باری تجدید چاپ شده و حالا چاپ چهارمش در بازار موجود است. چاپ اول کتاب در مقطعی منتشر شد که تنها 2 تاریخ سینمای معتبر، قبل از آن در اینجا منتشر شده بود؛ تاریخ سینمای آرتور نایت که در دهه 40شمسی به وسیله نجف دریابندری ترجمه و بارها تجدید چاپ شده بود و تاریخ سینمای اریک رُد ترجمه وارزیک درساهاکیان که با رویکردی تحلیلی و با نگاهی که به صورت توأمان زیباشناسانه و جامعه شناختی بود به آنالیز تاریخ سینما پرداخته بود.

کتاب اول عملاً تا دهه50میلادی پیش رفته بود و کهنه به نظر می رسید و کتاب دوم هم با وجود ارزش های فراوانش، به خاطر توزیع نامناسب، در آن مقطع، چنان که باید دیده نشد. مرحوم طاهری که خود مدرس دانشگاه بود، تاریخ سینمای هنری را به واقع به عنوان یکی از منابع مورد احتیاج محافل آکادمیک و دانشگاهی ترجمه کرد؛ کتابی که راهگشای دانشجویان رشته سینما باشد.

ویژگی شاخص تاریخ سینمای هنری نسبت به کتاب های آرتور نایت و اریک رُد این است که به صورت متعادل به تمام ادوار تاریخ سینما پرداخته شده است؛ درحالی که در 2 کتاب فوق الذکر، بخش قابل توجهی را سال های آغازین اختراع سینما و شکل گیری هنر هفتم تشکیل داده اند و از دوره های متأخر به سرعت گذر شده است.

تاریخ سینمای هنری این امتیاز را دارد که به دوره مورنائو و آیزنشتاین به همان میزان دوره گدار و ژاک ریوت اهمیت داده شده است؛ چنان که مؤلفان هم در پیشگفتار کتاب چنین آورده اند: مخاطب نویسندگان، خواننده ای آرمانی نیست که تمامی دوره های تاریخ سینما را از همان دیدگاه نویسندگان بنگرد.

آن دو برخلاف آنچه تا به امروز در بسیاری از کتب تاریخ سینما دیده شده است، در پی آن نیستند که دوره های آغازین تاریخ سینما را با دقتی عمیق و همه جانبه نشان دهند یا دوره های متأخر را- که هنوز از نظر تاریخی با آن فاصله ای پدید نیامده- در نهایت ایجاز و اختصار بیان نمایند بلکه برعکس، توجهی عمیق به تفسیر و تشریح دوره های معاصر داشته اند.

مخاطبان این کتاب، دوستداران سینما در میان معاصرانند. البته آنچه در فهم سینمای هنری معاصر بی اهمیت می نموده یا بدان اشاره مختصری شده یا بدان اصلاً اشاره ای نشده است برعکس آنچه در آفرینش سینمای مدرن به صورت سنت و محرک، زنده و پایدار بوده است، در این کتاب عمیقاً مورد بحث نهاده شده است.

تاریخ سینمای هنری هم یک نمای کلی از شرایط اجتماعی سیاسی و تأثیرات آن در فعالیت فیلمسازی در نقاط مختلف جهان به دست می دهد. هم به عنوان تاریخ سینما روایتی است از سیر تحولات هنر هفتم در گذر زمان و به صورت توامان تصویری دقیق از فیلمسازان شاخص و معتبر جهان به دست می دهد.

کتاب با آنکه درباره مقولات زیبایی شناسانه و مفاهیم کاملاً جدی پیرامون تاریخ سینماست، لحن روایی جذابی دارد که آن را کاملاً خواندنی نموده است. به عنوان مثال می توان به فصل مرتبط با موج نوی سینمای فرانسه اشاره نمود که در آن جریان شکل گیری موج و ظهور فیلمسازانی چون تروفو، گدار، ریوت، شابرول و لویی مال با زبانی کاملاً روایی و داستانی مورد تحلیل نهاده شده است.

ایجاز یکی از مهم ترین ویژگی های کتاب است. مؤلفان به واقع دریا را در پیاله جای داده اند. چنان که در صفحاتی محدود از جریان های مهم سینمای هنری تحلیل هایی همه جانبه و دقیق به دست داده شده است.

در کتاب، تحولات سینما تا دهه 60میلادی به دقت آنالیز شده است و با توجه به زمان نگارش اثری از رخدادهای 40 سال اخیر در آن نیست. این شاید مهم ترین ایراد تاریخ سینمای هنری باشد.

با این همه و با وجود انبوه کتاب هایی که در این سال ها با موضوع تاریخ سینما منتشر شده اند؛ تاریخ سینمای هنری همچنان اثری ارزشمند و خواندنی است. یک مرجع معتبر برای تمام دوستداران جدی سینما که به واسطه تسلط مترجم بر موضوع، فاقد ضعف های جدی بعضی از ترجمه های متاخر تاریخ سینماست.